دکتر محمد والی پور

قبل از هر گونه توضیحی در مورد آلزایمر باید روشن نمایم که بیماری آلزایمر یک بماری خاص و نوعی از زوال عقل یا دمانس است. به عبارت دیگر شایعتر این نوع زوال عقل، آلزایمر است. کارکردهای شناختی که در زوال عقل ممکن است آسیب ببینند عبارتند از: هوش کلی، حافظه و یادگیری، زبان قدرت حل مسائل، جهت یابی، ادراک- توجه و تمرکز، قضاوت و توانائیهای اجتماعی و شخصیت

نکته بالینی مهم بر این است که این اختلال ممکن است پیشرونده و یا ثابت و یادائمی باشد ولی آلزایمر یک بیماری پیشرونده است. 50 الی 60 درصدانواع زوال عقل راآلزایمر تشکیل میدهد. شیوع آن در مردان 65 سال به بالا 6/0 درصد و درزنان همین گروه سنی 8/0 درصد است. در سن 90 سالگی میزان شیوع این بیماری 21% است شیوع بیماری در جنس مذکر و مونث در سن 85 سالگی به ترتیب 11 و 14 درصد است (زنان بیشتر)

عوامل خطر ساز آلزایمر عبارتند از: جنس مونث، داشتن بستگان درجه 1 مبتلا به آلزایمر وجود سابقه ضربه به سر سندرم داون، اغلب سن شروع بیمای در دهه هفتم وهشتم و پس از آن است. درموارد نادر این اختلال در دهه پنجم وششم عمر ظاهر میشود. پیشرفت بیماری تدریجی و تخریبی است وبه طور متوسط از زمان شروع علائم تاهنگام مرگ 5 تا 9 سال طول میکشد.

تشخیص نهائی بیماری آلزایمر متکی به معاینه نو روپاتولوژیک خود فرد است (یعنی نمونه برداری از مغز) با این همه تشخیص در عمل پس از رد سایر علل زوال عقل گذاشته میشود. آلزایمر با ژنتیک ارتباط تنگاتنگی دارد تا 40% بیماران سابقة خانوادگی آلزایمر دارند. یک سری رسوبات از جنس مادهای به نام آمیلوئید پلاکهائی را در قشر مخ و دستگاه هیپوکامپ Hypocamp مغز بوجود میآورند که به پلاکهای پیری مشهورند بعضی کرومزومهااز جمله کرومزوم 1و 14و 21 وژن 4E در پیدایش آلزایمر دخالت دارند.

قسمت هائی از مغز در بیماری آلزایمر آسیب دیدهاند از جمله هستة مایزت Meynert که باعث میشوند که موادی بنام انتقال دهندههای عصبی استیل کولین و نورا پی نفرین کمتر تولید شوند- مسمومیت با آلومینیوم نیز یک علت ایجادکننده دیگر بیماری است.
بیماریهای دیگری نیز به غی از آلزایمر نیز میتوانند زوال عقل ایجاد کنند ازجمله پارکنسیون- ضربه به سر- HIV بیماریهای عروقی مغز ومصرف مواد و ...

علائم بیماری: همیشه باید در فرد یک سن بالای 40 سال دارد و تغییر شخصیت پیدا کرده، زوال عقل مدنظر باشد.
پسرفت هوشی و فراموشکاری، دلیل تراشی، نظم افراطی- کنارهگیری از اجتماع، شرح رخدادها با جزئیات دقیق ممکن است مشخص کننده زوال عقل باشد. لحن گزنده وحملات ناگهانی خشم نیز دیده میشود. شوخیهای احمقانه، بیثباتی هیچانی ظاهر نامرتب، ادا و اطوار، حالت چهره بیاحساس ، منگ همراه باتخریب حافظه وجود زوال عقل رامطرح میکند.

در اوائل تخریب حافظه خفیف است ومعمولاً برای رویدادهای اخیر بارزتر است (مثلاً شماره تلفن، مکالمات و رویدادهای روزانه) با پیشرفت بیماری اطلاعات حافظه کوتاه مدت بیشتر آسیب میبیند ولی اطلاعات قدیمی حفظ میشودعلامت دیگر آلزایمر زبان پریشی (آفازی) است که به صورت شیوةسخن گفتن مبهم، قالبی، فاقددقت و حاشیه پروازانه بروز پیدا میکند.
علامت دیگر تغییرات روانی و عجی است، صفات شخصیتی قبلی تشدید میشوند، بعضیها پارانوئید میشوند و به اعضای خانواده و مراقب؟؟؟ خود بدبینی میشوند. گاهی درونگرا میشوند.

توهمات و هذیانها: 20-30 درصد بیماران آلزایمر دچار توهم میشوند.
افسردگی و اضطراب: در 40 تا 50% بیماران علامت بارزی است.

سیر و پیش آگهی آلزایمر:
آلزایمر به دو صورت زود رس (سن زیر 65 سالگی) و دیررس (سن بالای 65 سال) بروز میکند.
میانگین طول عمر پس از شروع بیماری و آلزایمر 8 سال است و در صورت وجود سابقه خانوادگی و یا در نوع زودرس با سرعت پیشرفت بیماری اتباط دارد.
در زمان اقدامات پیگیرانه به خصوص در زوال عقل عروقی اهمیت دارد. کنترل فشار خون دربالاترین حد طبیعی مهم است و باعث بهبود کارکرد شناختی در آنها میشود.

در آلزایمر بایستی با کمک به بیمار در شناسائی فعالیتهائی که با عملکرد موفقیتآمیز همراهند، حوزههای عملکرد سالم را دوآنها تقویت کرد. استفاده از تقویم برای حل مشکلات جهت یابی به زمان، تنظیم برنامه برای سازمان دادن به فعالیتها ویادداشت برداری برای مشکلات حافظه به این بیماران کمک میکند.
داروهائی دو نپزیل Aricept- دیواستیگمین Exelon- گالانتامین Reminyl و ممانتینmemantin داروهائی هستند که به طور شایع برای جلوگیری و تا حدی درمان این بیماری استفاده میشوند. درمان عمدتاً داروئی و محافظتی است. متأسفانه سیر بیماری وپیشرونده و غیر قابل پیشگیری است.

نکتة مهمی که هست این است که نباید هر شخصی را که فراموشی دارد فکر کنیم آلزایمر گرفته است. مثلاًشخصی که دچار افسردگی در سنین بالا میشود فراموشی کاذب پیدا میکندکه درخیلی موارد اشتباه میشود. کم کاری تیروئید- هیدروسفالی، تومورهای مغزی، پارکنیسون، عفونتهای خاص مغزی، کمبود ویتامینها سکتههای مغزی و بیماریهای عروقی مغز و خیلی از اختلالات دیگر باعث زوال عقل میشوند و باید با بررسیهای تشخیص و آزمایشگاهی همة این موارد بررسی گردند.